Mere prevencije i kontrole KOVID-19 infekcije: Urgentni centar Univerzitetskog kliničkog centra Srbije

Čovečanstvo je za manje od godinu dana uspelo da znanjem započne dugu i tešku borbu sa virusom, moćnim oružjem – vakcinom. Pored vakcinacije, koja je nesumnjivo najvažnija mera prevencije nastanaka KOVID-19 infekcije, naše odgovorno ponašanje (nošenje maski, higijena ruku, poštovanje fizičke distance), posebno u ovom periodu povećanja broja obolelih i pojave novih sojeva, takođe predstavlja važnu meru prevencije i kontrole KOVID-19 infekcije. U ovom radu, dat je pregled stručnih preporuka i instrukcija za epidemiološki nadzor zdravstvenih ustanova. Korišćena je deskriptivna analiza za opisivanje Uputstva za racionalnu upotrebu lične zaštitne opreme u zdravstvenim ustanovama u zavisnosti od aktivnosti koje se izvode, kao i Preporuka američkih Centara za prevenciju i kontrolu bolesti (Atlanta, SAD). Cilj rada je da se prikaže način organizovanja epidemiološkog nadzora Službe za epidemiologiju Univerzitetskog kliničkog centra Srbije (UKCS) u Urgentnom centru UKCS-a (UC-UKCS) kao i primena mera prevencije i kontrole KOVID-19 infekcije. S tim u vezi, opisan je način trijaže pacijenata sa sumnjom na KOVID-19 u UC-UKCS-u. Formiran je Algoritam za postupke sa pacijentima sa sumnjom i dokazanom infekcijom KOVID-19 za pacijente Urgentnog centra Srbije. Ovaj Algoritam primenjuje se od 01. 03. 2020. godine u Trijažnoj službi Prijemne ambulante UC-UKCS-a. Osim ovog Algoritma primenjuje se i skrining medicinskog osoblja na SaRS-KoV-2 uzorkovanjem briseva nazofarinksa i guše (za PCR analizu i antigenske testove) i krvi (za serološke analize).

UVOD

Ako se postavi pitanje u vezi sa tim šta je unazad godinu dana bila glavna a ponekad i jedina tema o kojoj se govorilo na svim jezicima sveta, nije teško dati tačan odgovor i reći samo jednu reč: KOVID-19. Pandemija uzrokovana novim korona virusom nazvanim SARSKoV-2, promenila je živote ljudi i njihove navike, uvela ograničenja u svakodnevni život, i čitavom čovečanstvu u 21. veku donela neizvesnost i novu dimenziju poimanja stvarnosti i brige o sopstvenom zdravlju.

Zahvaljujući savremenim naučnim i tehničkim dostignućima, koja su našla svoju primenu i u medicini, omogućena je brza dijagnostika kao i brzo lečenje KOVID-19 oboljenja. Dijagnostika KOVID-19 infekcije je brza, primenjuju se najbolji protokoli lečenja, ali i pored toga, više od godinu dana od početka KOVID-19 pandemije, čitav svet se i dalje suočava sa velikim brojem obolelih i teškom kliničkom slikom ove bolesti.

Korona virus je pokazao da nema sezonski karakter, da se veoma lako širi sa jedne na drugu osobu, ukoliko se mere prevencije ne primenjuju, kao i to da nas može iznenaditi kada se tome najmanje nadamo [1],[2]. U svetu je, do 14. 06. 2021. godine, zaraženo 175.541.600, a preminulo oko 3.798.360 ljudi, dok je u Srbiji, do 14. 06. 2021. godine, zaraženo 715.604 a preminulo 6.990 ljudi [3].

CILJEVI RADA

1. Prikaz načina organizovanja epidemiološkog nadzora Službe za epidemiologiju UKCS-a i Urgentnog centra UKCS-a, kao i prikaz primene mera prevencije i kontrole KOVID-19 infekcije.

2. Prikaz načina trijaže pacijenata sa sumnjom na KOVID-19 infekciju u Urgentnom centru UKCS-a.

METODE

U ovom radu dat je pregled stručnih preporuka i instrukcija za epidemiološki nadzor zdravstvenih ustanova. Korišćena je deskriptivna analiza za opisivanje Uputstva za racionalnu upotrebu lične zaštitne opreme u zdravstvenim ustanovama u zavisnosti od aktivnosti koje se izvode [4], kao i Preporuke američkih Centara za prevenciju i kontrolu bolesti (Atlanta, SAD) [5].

REZULTATI

U periodu od 01. 03. 2020. godine do 31. 05. 2021. godine, kroz Prijemno-trijažnu ambulantu UKCS-a prošlo je više od 490 hiljada pacijenata. Lekari i medicinske sestre Klinike za urgentnu hirurgiju UC-UKCS-a zbrinuli su i pregledali više od 330 hiljada pacijenata, dok je kroz ambulante Klinike za zbrinjavanje urgentnih internističkih stanja prošlo više od 160 hiljada pacijenta.

Od početka KOVID-19 epidemije u Republici Srbiji, UC-UKCS je, u saradnji sa osobljem Službe za bolničku epidemiologiju UKCS-a, preduzeo sve mere prevencije i kontrole KOVID-19 infekcije u bolničkoj sredini, a na osnovu preporuka nadležnih gradskih i republičkih institucija, i u skladu sa svetskim i evropskim preporukama mera prevencije i kontrole KOVID-19 infekcije [4],[5],[6],[7],[8]. Epidemiološki nadzor nad KOVID-19 infekcijom u Urgentnom centru UKSC-a zasniva se na poštovanju preporuka za kontrolu i prevenciju KOVID-19 infekcije u zdravstvenim ustanovama, koje su se odnosile i na pacijente i na medicinsko osoblje.

Na osnovu preporuka nadležnih republičkih institucija Republike Srbije i Preporuka Centara za kontrolu i prevenciju bolesti iz Atlante (SAD), formiran je Algoritam za postupke sa pacijentima sa sumnjom i dokazanom infekcijom KOVID-19 za pacijente Urgentnog centra Srbije (Tabela 1). Ovaj Algoritam primenjuje se od 01. 03. 2021. godine u Trijažnoj službi Prijemne ambulante UC-UKCS-a.

S obzirom da je UC-UKCS otvoren za sve pacijente i da kontinuirano radi tokom pandemije, svaki hospitalizovani pacijent mora da se prethodno ispita na KOVID-19. Prema Algoritmu (Tabela 1), ako je na prijemnom šalteru UC-UKCS-a pacijent potvrdio sumnju na KOVID-19, takav pacijent se prevodi u dezinfikovanu Sobu za izolaciju gde se vrši hirurška opservacija i, shodno kliničkoj slici i dominantnim simptomima i znacima bolesti, pozivaju se dežurni lekar konsultant - za nastavak lečenja, kao i nadležni epidemiolog - da organizuje testiranje na KOVID-19. Pre ulaska u Sobu za izolaciju, dežurni lekar konsultant i epidemiolog oblače kompletnu LZO po propisnoj proceduri. U periodu od 17. 03. 2020. godine do 31. 05. 2021. godine, za pacijente UC-UKCS-a izvršeno je više od 1.500 uzorkovanja brisa guše i nazofarinksa za PCR na SARS-KoV-2 i skoro 2.000 antigenskih testova, kao i više od hiljadu seroloških analiza na prisustvo antitela IgG i IgM klase.

U Sobi za izolaciju postoji ultrazvučni aparat i pokretni rendgen aparat, te pacijent kod koga je postavljena sumnja na KOVID-19 ne napušta Sobu za izolaciju, osim kada mora da ide na neku dodatnu dijagnostičku proceduru koja se izvodi van Sobe za izolaciju (npr. skener abdomena ili grudnog koša). Tada se pacijentu stavlja hirurška maska i dolazak se najavljuje.

Tabela 1. Algoritam za postupke sa pacijentima sa sumnjom i dokazanom infekcijom KOVID-19 za pacijente Urgentnog centra Srbije sadrži deset hijerarhijski povezanih postupaka:

Pacijenti koji su bili u Sobi za hiruršku izolaciju, po dolasku pacijenta sa sumnjom na KOVID-19, prevode se u prostor internističke opservacije. Ukoliko je kapacitet ovih prostorija popunjen, pacijenti se privremeno prevode u prostor biblioteke Urgentnog centra ili drugi prostor namenjen u te svrhe. Na primer, prema kliničkoj proceni, hirurški pacijenti sa sumnjom na KOVID-19 se prevode iz Sobe za izolaciju na Hirurgiju 4 ili direktno u operacionu salu, ili u sobu određenu za izolaciju na Odeljenju intenzivne nege. Ukoliko pacijent sa sumnjom na KOVID-19 ima negativan rezultat PCR testa na KOVID-19, takav pacijent se prevodi na hirurško/internističko odeljenje u cilju daljeg lečenja, dok se pacijenti sa pozitivnim PCR testom prebacuju u neku od bolnica određenih za prijem KOVID-19 pacijenata.

Svaki put kada pacijent sa sumnjom ili potvrđenom KOVID-19 infekcijom napusti Sobu za izolaciju, npr. za skener dijagnostiku ili operacionu salu, vrši se mehaničko čišćenje prostorija i dezinfekcija površina i prostora [8]. Osim ove uobičajene procedure, prostor UC-UKCS-a dezinfikuje se i pomoću aparata za produkciju aerosola (aerosol generušića procedura ili dezinfekcija ultravioletnim zracima), čime se dodatno vrši dezinfekcija svih vertikalnih i horizontalnih površina u prostorijama UC-UKCS-a.

Osim poštovanja Algoritma za postupke sa pacijentima sa sumnjom i dokazanom infekcijom KOVID-19 za pacijente Urgentnog centra Srbije, primenjuje se i skrining medicinskog osoblja na SARS-KoV-2. Skrining medicinskog osoblja radi se uzorkovanjem briseva nazofarinksa i guše (za PCR analizu i antigenske testove), i krvi (za serološke analize). Ovaj skrining vrši se je prema Stručno metodološkom uputstvu za kontrolu novog korona virusa SARS-KoV-2 u Republici Srbiji [8]. U periodu od 01. 04. 2020. godine do 31. 05. 2021. godine, za osoblje UC-UKCS-a, izvršeno je više od 1.000 PCR testiranja, kao i više od 2.000 antigenskih testova i seroloških analiza.

DISKUSIJA

Univerzitetski Klinički centar Srbije (UKCS) treća je po veličini zdravstvena institucija na svetu [6]. Urgentni centar UKCS-a (UC-UKCS) deo je ovog velikog sistema u kome se tokom 24 časa zbrine više od hiljadu pacijenata koji zahtevaju hitnu medicinsku pomoć. Pacijenti koji se pregledaju u ambulantama UC-UKCS-a uglavnom su sa područja Grada Beograda. S obzirom na opremljenost UC-UKCS-a i kadrovski potencijal ove zdravstvene ustanove, u UC-UKCS-u se zbrinjavaju najteži kritično oboleli i traumatizovani pacijenti iz čitave Republike Srbije i okruženja, i to pre svega u jedinicama intenzivnog lečenja.

Algoritam za postupke sa pacijentima sa sumnjom i dokazanom infekcijom KOVID-19 za pacijente Urgentnog centra Srbije primenjuje se od 01. 03. 2020. godine na dalje. Ovaj Algoritam, putem kratkih i jasnih objašnjenja, daje precizna uputstva osoblju UC-UKCS-a na koji način da postupaju u situacijama sumnje na KOVID-19.

Prema Stručno metodološkom uputstvu za prevenciju i kontrolu novog korona virusa SARS-KoV-2 u Republici Srbiji [8] i Algoritmu za postupke sa pacijentima sa sumnjom i dokazanom infekcijom KOVID-19 za pacijente Urgentnog centra Srbije, vrši se skrining i pacijenata i medicinskog osoblja na SARS-KoV-2 uzorkovanjem briseva guše i nazofarinksa (za PCR analizu i antigenske testove) i krvi (za serološku analizu).

Kovid ambulanta Službe za epidemiologiju UC-UKCS-a organizuje i sprovodi brzi skrining osoblja sa simptomima i znacima infekcije suspektne na SARSKoV-2. Služba za mikrobiologiju UKCS-a (laboratorija „Vatreno oko“) radi brzu dijagnostiku KOVID-19 infekcije. Saradnjom sa osobljem svih klinika i službi u UC-UKCS-u omogućena je primena i kontrola mera prevencije i kontrole KOVID-19 infekcije u UC-UKCS-u. Kao i u drugim granama medicine, multidisciplinarni pristup u prevenciji i kontroli KOVID-19 infekcije u UC-UKCS-u, uz kontinuirani epidemiološki nadzor nad pacijentima i osobljem, omogućili su da se i u toku KOVID-19 epidemije, u UC-UKCS-u kontinuirano vrši prijem, zbrinjavanje i lečenje kritično obolelih pacijenata.

KOVID-19 pandemija ujedinila je čovečanstvo u borbi protiv virusa, ali je izolovala i udaljila ljude. No, pored svega što nas je u vezi sa infekcijom novim korona virusom iznenadilo, čovečanstvo je, ipak, za manje od godinu dana, uspelo da se još jednom suprotstavi nepoznatom, i da, koristeći svoje znanje, započne dugu i tešku borbu sa virusom, koristeći moćno oružje – vakcinu.

Za kratak vremenski period, manje od godinu dana od početka KOVID-19 pandemije, ujedinjeni naučni timovi dali su nadu da se možemo na pravi način suprotstaviti KOVID-19 infekciji. Novi sojevi korona virusa nas upozoravaju da moramo da i dalje istrajemo u profesionalnim naporima protiv nevidljivog neprijatelja, čije su posledice na ljudski rod vidljive u svim aspektima života savremenog čoveka.

Pored vakcinacije, koja je nesumnjivo najvažnija mera prevencije nastanaka KOVID-19 infekcije, naše odgovorno ponašanje (nošenje maski, higijena ruku, poštovanje fizičke distance), posebno u ovom periodu povećanja broja obolelih i pojave novih sojeva, takođe predstavlja važnu meru prevencije i kontrole KOVID-19 infekcije.

KOVID-19 pandemija je jedna od onih istorijskih i epskih priča kojih se nove generacije ljudi neće sećati iz ličnog iskustva, ali će se o njoj, kao i o mnogim drugim, za istoriju čovečanstva važnim temama, pričati kao o onim koje su promenile savremeni svet.

ZAKLJUČAK

Za proteklih 15 meseci, kroz Prijemno-trijažnu ambulantu Klinike za urgentnu medicinu UKCS-a prošlo je više od 490 hiljada pacijenata. Poštujući zvanična uputstva i preporuke za primenu mera prevencije i kontrole KOVID-19 infekcije, u ambulantama Klinike za zbrinjavanje urgentnih internističkih stanja, zbrinuto je više od 160 hiljada pacijenta, a na drugim odeljenjima, ekari i medicinske sestre UC-UKCS-a pregledali su i lečili više od 330 hiljada pacijenata.

Pored vakcinacije, koja je nesumnjivo najvažnija mera prevencije KOVID-19 infekcije, naše svakodnevno odgovorno ponašanje ostaje važna mera prevencije i kontrole KOVID-19 infekcije u cilju smanjenja broja obolelih i borbe sa novim sojevima.